تاریخ دولت سلجوقی
دولت سلجوقی را دولتی می دانند که در تاریخ جایگاه مهمی دارد و نفوذ زیادی در جهان اسلام دارد. دولت سلجوقی یک دولت ترکی است که در اوایل قرن یازدهم از آسیای مرکزی آمد و در جهان اسلام فعالیتی از خود نشان داد. در این مقاله اطلاعاتی کلی در مورد تاریخ، فرهنگ، هنر، معماری و ساختار دولتی دولت سلجوقی ارائه خواهیم کرد.
تاریخ
خاستگاه دولت سلجوقی به قبایل ترک ساکن آسیای مرکزی در قرن نهم بازمی گردد. اوغوز یکی از این اقوام در قرن یازدهم میلادی به سوی جهان اسلام روی آورد و در منطقه خراسان ایران به مبارزه با امپراتوری غزنی پرداخت. در این زمان سلجوق بیگ به عنوان یکی از رهبران برجسته اوغوزها توجه را به خود جلب کرد. طغرل بیگ پسر سلجوق بیگ در سال 1037 امپراتوری غزنوی را شکست داد و به قدرتی بزرگ در جهان اسلام تبدیل شد. طغرل بیگ از طرف خلافت عباسی لقب «سلطان» را دریافت کرد و بدین ترتیب پایه های حکومت سلجوقیان پی ریزی شد.
درخشان ترین دوره دولت سلجوقی را دوره ملکشاه می دانند. ملکشاه در نبرد ملازگیر در سال 1071 امپراتوری بیزانس را شکست داد و آناتولی را فتح کرد. دولت سلجوقی امپراتوری بزرگی را در آناتولی تأسیس کرد و اسلام را در اینجا گسترش داد و بسیاری از فرهنگ ها را در کنار هم نگه داشت.آلپ ارسلان کیلیچارسلان از مهمترین سلاطین دولت سلجوقی هستند. امپراتوری سلجوقی در اوایل قرن سیزدهم در نتیجه تهاجم امپراتوری مغول فروپاشید.
فرهنگ
دولت سلجوقی کشوری تحت تأثیر فرهنگ اسلامی به حساب می آید. فرهنگ اسلامی در بسیاری از حوزه‌های حکومت سلجوقی مانند هنر، ادبیات، معماری و فلسفه مؤثر بود. فرهنگ دولت سلجوقی از ترکیب فرهنگ های آناتولی و ایران شکل گرفت. به این ترتیب فرهنگ سلجوقی ساختاری غنی و متنوع دارد.
هنر
دولت سلجوقی در عرصه هنر نیز تأثیر زیادی بر جای گذاشته است. هنر سلجوقی بخشی از هنر اسلامی است و بیشتر از نقوش مذهبی استفاده می شد. هنر سلجوقی شامل عناصری مانند نقوش هندسی، نقوش گل و نقش حیوانات است. مصالح مورد استفاده شامل چوب، سنگ، سنگ مرمر، کاشی، شیشه و فلز است.
هنر دولت سلجوقی در زمینه معماری بیشتر مشهود است. معماری سلجوقی دارای ویژگی‌های معماری اسلامی است و با ویژگی‌هایی مانند سنگ‌کاری، گنبد و طاق‌ها شناخته می‌شود. از معروف ترین بناهای معماری امپراتوری سلجوقی می توان به مسجد آبی استانبول، مقبره مولانا در قونیه، مدرسه مناره دوگانه در ارزروم و مسجد جمعه اصفهان اشاره کرد.
ادبیات
ادبیات امپراتوری سلجوقی نیز بخشی از ادبیات اسلامی است. ادبیات سلجوقی مشتمل بر آثار منظوم و منثور است. شعر مهم ترین گونه ادبی امپراتوری سلجوقی است و معمولاً به موضوعات دینی، اخلاقی و عرفانی می پردازد. از مشهورترین شاعران ادب سلجوقی می‌توان به هوجه دهانی، احمد داعی و مولانا جلال‌الدین رومی اشاره کرد.
فلسفه
فلسفه امپراتوری سلجوقی به موازات فلسفه اسلامی توسعه یافت. ابن سینا و فارابی از مهمترین فیلسوفان امپراتوری سلجوقی هستند. ابن سینا با اثر «الکانون فیت الطیب» تأثیر زیادی در علم پزشکی گذاشت. از سوی دیگر فارابی با اثر «مدیون فلسفه» جایگاه مهمی در تاریخ فلسفه اسلامی دارد.
ساختار دولتی:
ساختار اداری دولت سلجوقی با نظام سلطانی کار می کرد. سلطان بالاترین فرمانروای ایالت بود و مطابق با اختیاراتی که به او اعطا شده بود حکومت می کرد. سلاطین دولت سلجوقی در بسیاری از زمینه ها نفوذ داشتند و صلاحیت تصمیم گیری در مورد مسائل سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و مذهبی را داشتند. سلاطین دارای لشکر بزرگی بودند و این ارتش نقش مهمی در امنیت کشور داشت.
در نتیجه دولت سلجوقی تأثیر زیادی بر جهان اسلام گذاشت و در بسیاری از زمینه ها توسعه یافت. در زمینه هایی مانند هنر، ادبیات، فلسفه و ساختار اداری سهم مهمی داشته است. به ویژه در زمینه معماری، آثار به جای مانده از دولت سلجوقی امروزه نیز جالب و مهم است. در حالی که معماری سلجوقی دارای ویژگی های معماری اسلامی است و آن را توسعه می دهد، ادبیات سلجوقی با اشعار عرفانی خود برجسته می شود. عناصری مانند نظام سلطانی به عنوان یک ساختار دولتی و تشکیل ارتش بزرگ برای امنیت کشور نیز در موفقیت دولت سلجوقی نقش مهمی ایفا کردند.
با این حال، دولت سلجوقی به مرور زمان قدرت خود را از دست داد و در نتیجه حمله مغول سقوط کرد. در این دوره، حکومت‌هایی در آناتولی پدید آمد و پایه‌های امپراتوری عثمانی پی ریزی شد. با فروپاشی دولت سلجوقی، عصر جدیدی در جهان اسلام آغاز شد.
امروزه میراث امپراتوری سلجوقی بخشی از غنای فرهنگی و تاریخی ترکیه است. آثار باستانی امپراتوری سلجوقی نیز مورد توجه گردشگران ترکیه است و در سراسر جهان شناخته شده است. علاوه بر این، میراث ادبی امپراتوری سلجوقی نقش مهمی در توسعه ادبیات ترکی ایفا کرد و امروزه شاعران و نویسندگان برجسته ادبیات ترک از ادبیات سلجوقی الهام می گیرند.
در پایان، امپراتوری سلجوقی بخش مهمی از جهان اسلام بود و میراث فرهنگی، هنری و تاریخی غنی از خود به جای گذاشت. فروپاشی امپراتوری سلجوقیان منجر به ظهور امپراتوری عثمانی شد و نقش مهمی در توسعه تاریخی و فرهنگی ترکیه ایفا کرد.